I. Mở đầu
Từ thuở sơ khai, con người ở khắp mọi nơi trên trái đất đã tạo ra những trò chơi vừa để vui đùa, vừa để học hỏi và kết nối cộng đồng. Qua hàng ngàn năm, những trò chơi dân gian thế giới vẫn âm thầm tồn tại và phát triển như một phần không thể thiếu của đời sống văn hóa mỗi dân tộc.
Không cần sân bãi hoành tráng hay thiết bị hiện đại, các trò chơi dân gian thế giới mang trong mình tinh thần dân tộc, sự sáng tạo mộc mạc và cả chiều sâu lịch sử. Chúng là những “di sản phi vật thể sống”, không chỉ phản ánh tinh thần cộng đồng mà còn truyền tải tri thức, giá trị, niềm tin qua bao thế hệ.
Thật kỳ diệu khi có những trò chơi từng chỉ là thú vui ở làng quê, giờ đây đã vượt biên giới, được cả thế giới công nhận và tôn vinh. Thậm chí, có trò trở thành biểu tượng quốc gia, gắn với lễ hội, xuất hiện trên tiền tệ, tranh vẽ hay cả phim ảnh. Hành trình của các trò chơi dân gian cũng chính là hành trình của văn hóa vượt thời gian và không gian – gắn kết nhân loại qua từng thế hệ.
II. Vai trò của trò chơi dân gian thế giới trong văn hóa nhân loại
Những trò chơi dân gian thế giới không đơn thuần là hình thức giải trí, mà còn chứa đựng nhiều giá trị tinh thần và xã hội:
• Gìn giữ truyền thống: Mỗi trò chơi là một phần ký ức tập thể, lưu giữ phong tục và tư duy của cộng đồng sáng tạo ra nó.
• Kết nối thế hệ: Trẻ em học chơi từ cha mẹ, ông bà – và cứ thế trò chơi tiếp tục sống qua truyền đời.
• Phát triển thể chất và trí tuệ: Nhiều trò chơi giúp trẻ em rèn luyện khả năng vận động, tư duy chiến lược, tinh thần đồng đội.
• Phản ánh văn hóa bản địa: Dụng cụ, luật chơi và cách tổ chức thường gắn liền với đời sống địa phương, từ nông nghiệp đến tín ngưỡng. Mỗi trò chơi đều mang dấu ấn riêng của dân tộc đã sản sinh ra nó – từ công cụ, luật chơi đến cách tổ chức. Chúng là “tấm gương thu nhỏ” của phong tục, lối sống và quan niệm văn hóa.
Chính vì thế, trò chơi dân gian thế giới là một trong những tài sản văn hóa quý báu, góp phần bảo tồn bản sắc và truyền cảm hứng cho những thế hệ sau.
III. Những trò chơi dân gian thế giới trở thành biểu tượng văn hóa
Không ít trò chơi dân gian thế giới đã vượt ra khỏi phạm vi làng quê để trở thành niềm tự hào dân tộc, được tôn vinh cả trong và ngoài nước:
1. Cờ Vây (Trung Quốc)
Cờ Vây – Trò chơi dân gian thế giới thấm đẫm minh triết phương Đông
Ra đời từ hơn 2.500 năm trước tại Trung Hoa cổ đại, Cờ Vây không đơn thuần là một trò chơi trí tuệ, mà là kết tinh của triết lý, nghệ thuật và tầm nhìn chiến lược sâu sắc – một viên ngọc sáng giữa kho tàng trò chơi dân gian thế giới.
Sử dụng một bàn cờ đơn giản gồm các đường ngang dọc tạo thành 361 giao điểm, người chơi đặt từng quân đen trắng để chiếm lĩnh lãnh thổ. Nhưng ẩn sau những bước đi tưởng chừng chậm rãi ấy là cả một vũ trụ tư duy, nơi mỗi nước cờ là một quyết định mang tính sống còn. Đối thủ không chỉ tranh quyền kiểm soát mà còn thử thách nhau bằng sự kiên nhẫn, lòng bao dung và khả năng nhìn xa trông rộng.
Cờ Vây được ví như biểu tượng của “Đạo” trong tư tưởng phương Đông: không vội vã, không áp đảo, mà chiến thắng đến từ sự hiểu người, hiểu mình, và biết thời điểm lùi để tiến. Chính vì thế, trò chơi này đã được các bậc vương hầu, học giả, võ tướng thời xưa xem như một phần không thể thiếu trong quá trình tu dưỡng.
Ngày nay, Cờ Vây đã vươn mình vượt ra khỏi biên giới Trung Hoa, lan tỏa mạnh mẽ tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và nhiều quốc gia phương Tây. Hệ thống đào tạo bài bản, giải đấu quốc tế quy mô lớn, cùng với sự xuất hiện của những kỳ thủ huyền thoại như Lee Sedol hay Ke Jie, đã góp phần đưa Cờ Vây lên một tầm cao mới – nơi mà trí tuệ con người được vinh danh.
Không ngoa khi nói rằng Cờ Vây chính là đỉnh cao của trò chơi dân gian thế giới, nơi người chơi không chỉ chiến thắng trên bàn cờ, mà còn được khai mở tâm trí và nuôi dưỡng phẩm chất sống đẹp cho chính mình.
2. Kabaddi (Ấn Độ)
Trò chơi Kabaddi – Tinh thần chiến binh từ thôn quê Ấn Độ vươn ra thế giới
Là một trong những trò chơi dân gian thế giới mang đậm tính đối kháng và chiến thuật, Kabaddi không chỉ là trò chơi, mà còn là biểu tượng cho lòng dũng cảm, sức mạnh tập thể và tinh thần thi đấu không khoan nhượng của người dân Nam Á.
Sinh ra từ những vùng quê nghèo Ấn Độ, Kabaddi từng là trò chơi đơn sơ của trẻ em và thanh niên nông thôn. Nhưng vượt lên xuất thân khiêm tốn, Kabaddi đã từng bước được tôn vinh như một di sản sống, một “môn thể thao chiến binh” được phát triển quy mô chuyên nghiệp và phát sóng toàn quốc tại Ấn Độ và nhiều nước khác. Sự ra đời của giải đấu Pro Kabaddi League đã biến Kabaddi thành niềm tự hào thể thao quốc gia, với hàng triệu người hâm mộ theo dõi cuồng nhiệt.
Không dừng lại ở biên giới Ấn Độ, Kabaddi còn lan rộng khắp Nam Á – từ Bangladesh, Nepal, Pakistan đến Sri Lanka, nơi trò chơi này cũng được xem là một phần di sản văn hóa bản địa. Đặc biệt, trong những năm gần đây, Kabaddi đã vượt qua rào cản ngôn ngữ và địa lý, thu hút sự quan tâm của Anh, Mỹ, Canada và nhiều quốc gia phương Tây – một minh chứng rõ nét cho tiềm năng toàn cầu hóa của trò chơi dân gian thế giới khi được đầu tư đúng cách.
Kabaddi không chỉ giữ được linh hồn nguyên bản – đậm chất gan lì, nhanh nhẹn và khéo léo – mà còn truyền cảm hứng cho giới trẻ hiện đại với khẩu hiệu: “Một hơi thở – Một cơ hội – Một tinh thần không lùi bước.”
Ngày nay, Kabaddi không còn là trò chơi của làng quê – nó là bản lĩnh của một dân tộc, là biểu tượng sống động cho cách một trò chơi dân gian thế giới có thể vươn mình mạnh mẽ, sánh vai cùng các môn thể thao lớn, và truyền tải giá trị văn hóa tới hàng triệu con tim trên toàn thế giới.
3. Kendama & Otedama (Nhật Bản)
Kendama & Otedama – Những viên ngọc tinh thần trong kho tàng trò chơi dân gian thế giới của Nhật Bản
Nhắc đến Nhật Bản, người ta thường nghĩ đến tinh thần kỷ luật, sự tinh tế trong từng chi tiết và lòng kiên trì vượt khó. Hai trò chơi dân gian thế giới mang đậm chất Nhật Bản – Kendama và Otedama – là hiện thân hoàn hảo của những phẩm chất ấy.
Kendama – trò chơi với quả cầu và cây gỗ có ba chén và một đỉnh nhọn – là biểu tượng của sự tập trung tuyệt đối và kỹ năng điều khiển cơ thể. Người chơi phải sử dụng cả mắt, tay, và cảm giác thăng bằng để tung hứng, giữ nhịp, tạo ra những chuỗi động tác uyển chuyển như một vũ điệu đầy kỹ thuật. Ở Nhật Bản, Kendama không chỉ là trò chơi của trẻ em, mà còn được các thanh thiếu niên và người lớn tập luyện như một bộ môn nghệ thuật. Tại các sự kiện giao lưu quốc tế, Kendama thường xuyên được biểu diễn như một phần bản sắc văn hóa Nhật, thu hút đông đảo người xem thán phục.
Otedama – trò chơi sử dụng những túi vải nhỏ nhồi đậu, thoạt nhìn đơn giản nhưng lại chứa đựng sự tinh tế và rèn luyện khéo léo tuyệt vời. Người chơi vừa tung túi lên, vừa nhanh chóng nhặt túi khác dưới đất trong những vòng lặp linh hoạt, nhịp nhàng và không ngắt quãng. Trong các gia đình Nhật Bản xưa, Otedama không chỉ là trò tiêu khiển mà còn là cách dạy con trẻ sự kiên nhẫn, tinh thần tập trung và tình cảm gắn bó giữa các thế hệ.
Ngày nay, cả Kendama lẫn Otedama đều vượt qua giới hạn một trò chơi dân gian để trở thành cầu nối văn hóa trong các sự kiện quốc tế, lễ hội Nhật Bản, thậm chí có cả các giải đấu và câu lạc bộ Kendama ở nhiều nước trên thế giới như Mỹ, Pháp, Đức và Việt Nam.
Chính nhờ sự pha trộn hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, Kendama & Otedama đã khẳng định vị trí xứng đáng trong kho báu trò chơi dân gian thế giới – nơi những giá trị tinh thần được chuyển hóa thành biểu tượng văn hóa đậm đà bản sắc, khiến ai trải nghiệm cũng phải trân trọng và say mê.
4. Ssireum (Hàn Quốc)
Ssireum, môn đấu vật truyền thống của Hàn Quốc, không chỉ là một trò chơi dân gian đơn thuần, mà còn là biểu tượng văn hóa được tạc sâu vào tâm khảm người dân xứ sở kim chi suốt hơn một nghìn năm lịch sử.
Ra đời từ thời Tam Quốc, Ssireum từng là trò chơi phổ biến trong các lễ hội mùa vụ, nơi người nông dân không chỉ khoe sức mạnh mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, khí phách của cộng đồng. Trên một sân cát đơn sơ, hai võ sĩ thắt đai lưng, cúi thấp người, siết chặt nhau bằng cả thể lực và chiến thuật – không phải để hủy diệt đối thủ, mà để khẳng định bản lĩnh và sự tôn trọng.
Điều đặc biệt khiến Ssireum trở thành một phần không thể thiếu trong kho tàng trò chơi dân gian thế giới, chính là sự công nhận mang tính biểu tượng: vào năm 2018, UNESCO chính thức ghi danh Ssireum là Di sản Văn hóa Phi vật thể, và điều khiến cả thế giới ngạc nhiên là cả Hàn Quốc và Triều Tiên cùng đứng tên bảo tồn di sản này – một minh chứng hiếm hoi cho tinh thần đoàn kết văn hóa vượt qua mọi ranh giới chính trị.
Ngày nay, Ssireum vẫn giữ nguyên sức sống trong các lễ hội lớn như Chuseok và Seollal, được trình diễn trong các giải đấu toàn quốc, xuất hiện trên truyền hình, và thậm chí còn lan ra quốc tế như một môn thể thao giao lưu. Những võ sĩ đấu vật truyền thống trở thành thần tượng của khán giả đại chúng – họ là hiện thân của sức mạnh thuần khiết, tinh thần thượng võ và cội rễ văn hóa không thể phai mờ.
Ssireum không chỉ là một cuộc so tài về thể chất, mà còn là trận chiến của tinh thần dân tộc, là biểu tượng giao thoa giữa truyền thống và tương lai – một viên ngọc quý trong kho báu trò chơi dân gian thế giới.
5. Kubb (Na Uy)
Giữa những cánh rừng Na Uy xanh thẳm và các lễ hội mùa hè ngập tràn tiếng cười, Kubb – trò chơi ném gỗ cổ xưa – vẫn vang lên như một bản anh hùng ca nhỏ của dân tộc Viking. Có truyền thuyết cho rằng tổ tiên người Viking đã bày ra trò này để giải trí sau những trận chiến, dùng chính khúc củi từ trại đối phương làm “quân cờ”. Dù chưa thể xác thực hoàn toàn, nhưng điều không thể phủ nhận là Kubb mang trong mình khí chất vừa mạnh mẽ vừa sâu sắc của văn hóa Bắc Âu.
Luật chơi tưởng chừng đơn giản – ném gậy gỗ để hạ các khối gỗ đối phương – nhưng đằng sau đó là sự kết hợp tuyệt vời giữa chiến lược, kỹ năng và tinh thần đồng đội. Trò chơi vừa mang tính giải trí nhẹ nhàng, vừa đậm chất thi đấu kịch tính, phù hợp cho mọi lứa tuổi và thường được tổ chức ngoài trời, trên nền cỏ xanh mướt hoặc cát trắng rì rào.
Ngày nay, Kubb không chỉ là một trò chơi của người Na Uy, mà đã vươn mình trở thành đại sứ văn hóa của cả Bắc Âu. Các giải vô địch quốc tế Kubb được tổ chức tại Thụy Điển, Đức, Mỹ… thu hút hàng ngàn người tham dự. Trong mắt du khách quốc tế, một mùa hè Bắc Âu không trọn vẹn nếu chưa từng cầm gậy Kubb và tham gia một trận đấu dưới nắng vàng chói chang và tiếng hò reo sôi nổi.
Kubb chính là minh chứng sống động cho khả năng “sống lại” của một trò chơi dân gian thế giới, biến một hoạt động tưởng chừng mộc mạc thành biểu tượng văn hóa, niềm tự hào dân tộc, và là “sợi dây” kết nối các thế hệ người Bắc Âu từ quá khứ tới hiện tại.
6. Ullamaliztli (Mexico)
Không chỉ là một trò chơi, Ullamaliztli từng là nghi lễ thiêng liêng trong đời sống tín ngưỡng của người Aztec – một nền văn minh huy hoàng từng phát triển rực rỡ tại Trung Mỹ. Người chơi sử dụng quả bóng cao su nặng, đánh bằng hông để đưa bóng qua vòng đá được gắn trên vách tường. Sự kết hợp giữa kỹ năng thể chất, sự dẻo dai và chiến thuật khiến Ullamaliztli trở thành một trong những trò chơi dân gian thế giới có tính thách thức cao nhất từng được ghi nhận.
Tuy nhiên, điều khiến Ullamaliztli đặc biệt chính là tính nghi lễ và tôn giáo sâu sắc gắn liền với nó. Trong một số trường hợp, đội thua – hoặc thậm chí người thắng – có thể được hiến tế để làm hài lòng các vị thần. Chính vì thế, Ullamaliztli không đơn thuần là thể thao, mà là màn trình diễn của niềm tin, danh dự và sự hy sinh.
Ngày nay, trò chơi này đã được phục dựng trong các lễ hội văn hóa tại Mexico và nhiều quốc gia Mỹ Latin, như một cách hồi sinh một phần hồn thiêng của nền văn minh cổ đại. Ullamaliztli không chỉ tái hiện lịch sử mà còn khẳng định giá trị trường tồn của trò chơi dân gian thế giới – nơi thể thao, tâm linh và văn hóa hòa quyện thành một.
7. Tam hùng hội (Mông Cổ)
Tam hùng hội, hay còn gọi là Naadam, là lễ hội thể thao truyền thống lớn nhất của người Mông Cổ, nơi ba môn thi đấu cổ xưa gồm đấu vật, cưỡi ngựa và bắn cung cùng hội tụ. Đây không chỉ là dịp để so tài thể chất, mà còn là một lễ hội văn hóa dân tộc tôn vinh lòng quả cảm, trí tuệ và sự dẻo dai – những phẩm chất cốt lõi đã hun đúc nên đế chế Mông Cổ huyền thoại.
Đấu vật Mông Cổ không có hạng cân, mỗi trận là sự đối đầu đầy bản lĩnh giữa hai chiến binh thảo nguyên. Cưỡi ngựa không chỉ đòi hỏi kỹ năng kiểm soát tốc độ, mà còn gắn liền với truyền thống nuôi dưỡng và huấn luyện ngựa từ khi còn nhỏ. Còn bắn cung – môn nghệ thuật của sự tập trung và kiên định – là biểu tượng của kỹ năng sinh tồn trong thiên nhiên bao la.
Tam hùng hội không chỉ là trò chơi dân gian thế giới, mà là linh hồn sống động của người Mông Cổ. Nó kết nối thế hệ hôm nay với cội nguồn, nhắc nhớ về một thời đại hào hùng khi cả thế giới từng run sợ dưới vó ngựa Mông Cổ. Naadam được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể, xứng đáng là một trong những minh chứng rõ ràng nhất cho sức sống bền bỉ và giá trị văn hóa của trò chơi dân gian thế giới.
8. Capoeira – Brazil
Vũ điệu chiến đấu của những con người không khuất phục
Capoeira là một trong những trò chơi dân gian thế giới mang câu chuyện lịch sử đặc biệt nhất. Sinh ra từ nỗi đau và khát vọng tự do, Capoeira là sự kết hợp giữa võ thuật, âm nhạc và vũ đạo, do những người nô lệ châu Phi mang đến Brazil từ thế kỷ 16. Ban đầu, họ rèn luyện kỹ năng chiến đấu trong bí mật, ngụy trang bằng những bước nhảy và nhịp trống – để qua mặt các ông chủ và chính quyền thuộc địa Bồ Đào Nha.
Cho dù sự ra đời và phát triển của Capoeira lúc đó bị ngăn cấm, bị đàn áp một cách cực kỳ dã man, nhưng Capoeira và các học viên của môn nghệ thuật này vẫn bám trụ và kiên trì đấu tranh qua nhiều thế kỷ. Capoeira đã góp phần quan trọng vào công cuộc giải phóng dân tộc, trở thành biểu tượng của sự kháng cự và tinh thần bất khuất của người Brazil gốc Phi. Đến năm 1937 Capoeira đã được công nhận là môn thể thao quốc gia của Brazil. Ngày nay, Capoeira không chỉ là một môn thể thao, mà còn là một di sản văn hóa đặc sắc của Brazil, được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể của Nhân loại vào năm 2014.
9. Highland Games (Scotland)
Tinh thần cao nguyên Scotland sống mãi qua từng lần ném đá, kéo co
Highland Games – lễ hội thể thao truyền thống của người Scotland – không chỉ đơn thuần là những cuộc thi ném thân cây, ném búa, kéo co hay thổi kèn túi. Đây là một biểu tượng văn hóa dân gian sâu sắc, thể hiện tinh thần quật cường và bản sắc cao nguyên Scotland suốt hàng trăm năm.
Nguồn gốc của Highland Games được cho là bắt đầu từ thế kỷ 11 dưới thời vua Malcolm III, khi ông tổ chức một cuộc thi chạy lên đồi để chọn người đưa tin nhanh nhất cho mình. Tuy nhiên, các trò chơi như ném thân cây (caber toss), nhấc tạ, hoặc thi đấu sức mạnh đã phổ biến rộng rãi trong cộng đồng người Scotland vùng cao (Highlands) từ rất sớm.
Sau cuộc khởi nghĩa Jacobite vào thế kỷ 18, chính quyền Anh lo sợ các cuộc tụ tập có thể dẫn đến bạo loạn, nên đã cấm Highland Games cùng với các yếu tố đặc trưng khác như mặc váy kilt và chơi kèn túi – nhằm dập tắt văn hóa cao nguyên. Nhưng người dân Scotland vẫn âm thầm gìn giữ truyền thống này qua các hình thức lễ hội địa phương và nghi lễ gia tộc.
Cho dù từng bị cấm cản, Highland Games vẫn âm thầm sống trong lòng người dân. Từ thế kỷ 19 trở đi, nhờ làn sóng phục hưng văn hóa Scotland, các trò chơi này được khôi phục, tổ chức công khai và lan rộng. Ngày nay, Highland Games được tổ chức thường niên tại hàng trăm địa điểm không chỉ ở Scotland mà còn tại Mỹ, Canada, Úc, New Zealand, thậm chí Nhật Bản, trở thành biểu tượng văn hóa không thể thiếu của cộng đồng người Scotland toàn cầu.
Không chỉ là một lễ hội thể thao, Highland Games là nơi kết nối cộng đồng, thể hiện lòng tự hào dân tộc và truyền cảm hứng về sự bền bỉ của một nền văn hóa từng bị đàn áp nhưng không bao giờ khuất phục.
10. Sumo (Nhật Bản)
Không chỉ là võ thuật – Sumo là nghi lễ, là bản sắc, là linh hồn Nhật Bản
Sumo – môn võ truyền thống của Nhật Bản – từ lâu đã vượt ra ngoài khái niệm thể thao đơn thuần. Đó là một nghi lễ tôn giáo, một truyền thống linh thiêng gắn liền với Thần đạo (Shinto), và trên hết, là một biểu tượng vững chắc của nền văn hóa Nhật Bản hàng nghìn năm tuổi.
Sumo ra đời từ thời cổ đại, ban đầu được tổ chức như một nghi lễ cúng tế để cầu mùa màng bội thu và quốc thái dân an. Đến ngày nay, dù đã trở thành một môn thể thao chuyên nghiệp, Sumo vẫn giữ nguyên nhiều nghi lễ truyền thống: từ việc rải muối thanh tẩy sàn đấu, trang phục và mái tóc của võ sĩ (rikishi), cho đến nghi thức cúi chào và các bài khởi động mang đậm chất tâm linh.
Điều đặc biệt là các nghi thức ấy không hề bị giản lược theo dòng chảy hiện đại hóa. Trong các giải đấu Sumo chuyên nghiệp, mọi bước đi, mọi nghi lễ đều được thực hiện chuẩn xác như hàng thế kỷ trước, cho thấy sự tôn kính của người Nhật với truyền thống và tâm linh.
Không dừng lại trong nước, Sumo còn được truyền bá ra quốc tế, với nhiều võ sĩ đến từ Mông Cổ, Bulgaria, Georgia, Mỹ… nhưng tất cả đều phải học và tuân thủ nghiêm ngặt những quy tắc văn hóa truyền thống của Nhật. Điều đó càng làm nổi bật Sumo như một “cửa sổ” đưa văn hóa Nhật ra thế giới, khiến người ta không chỉ ngưỡng mộ sức mạnh mà còn kính trọng chiều sâu văn hóa đằng sau mỗi trận đấu.
Ngày nay, dù có nhiều môn thể thao hiện đại du nhập, Sumo vẫn giữ một vị trí không thể thay thế trong đời sống tinh thần của người Nhật – là niềm tự hào, là bản sắc, là sợi dây nối liền quá khứ với hiện tại.
11. Kéo co – Sợi dây gắn kết cộng đồng Việt
Giữa muôn vàn trò chơi dân gian thế giới, Kéo co của Việt Nam nổi bật không chỉ vì tính giải trí, mà còn vì nét văn hóa cộng đồng sâu sắc mà nó thể hiện. Không phân biệt tuổi tác, giới tính hay giai cấp, trò chơi này quy tụ cả làng cùng nhau hò reo, phối hợp, và quan trọng nhất – cùng nhìn về một hướng.
Năm 2015, UNESCO đã công nhận Kéo co là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại, với sự đề cử chung từ Việt Nam, Hàn Quốc, Campuchia và Philippines. Nhưng trong đời sống người Việt, Kéo co còn hơn cả một di sản – nó là biểu tượng sống động của tinh thần đoàn kết làng xã từ bao đời.
Khám phá thêm về Trò chơi dân gian Việt Nam
Từ Kabaddi của Ấn Độ đến Capoeira của Brazil, từ Cờ Vây của Trung Hoa đến Sumo của Nhật Bản – mỗi trò chơi dân gian thế giới kể trên đều là một minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ của văn hóa dân gian nhân loại. Dù trải qua chiến tranh, đô hộ, cấm đoán hay sự lấn át của văn hóa hiện đại, những trò chơi này vẫn không những tồn tại mà còn vươn lên mạnh mẽ, trở thành niềm tự hào dân tộc, biểu tượng văn hóa quốc gia và thậm chí là di sản được cả thế giới công nhận.
Trên đây chỉ là một vài đại diện tiêu biểu trong hàng triệu trò chơi dân gian thế giới vẫn đang hiện diện và phát triển khắp mọi châu lục. Mỗi trò chơi là một mảnh ghép đặc sắc, góp phần kể lại câu chuyện lịch sử, tâm hồn và bản sắc của cộng đồng nơi nó ra đời. Sự trường tồn ấy không phải là ngẫu nhiên – mà là kết quả của tình yêu, lòng tự hào và sự gắn bó sâu sắc giữa con người với di sản của chính mình.
V. Trò chơi dân gian thế giới trong văn hóa đại chúng
Không chỉ tồn tại trong đời sống cộng đồng, nhiều trò chơi dân gian thế giới còn bước vào không gian nghệ thuật, điện ảnh và truyền thông đại chúng, trở thành biểu tượng văn hóa được toàn cầu biết đến.
• Cờ Vây không chỉ là môn thể thao trí tuệ ở châu Á mà còn là “ngôi sao” trong các tác phẩm nổi tiếng như bộ anime/manga Hikaru no Go, góp phần khiến trò chơi này lan rộng ra toàn cầu. Các bộ phim truyền hình Trung Quốc, Hàn Quốc cũng thường xuyên đưa hình ảnh bàn cờ vây vào các phân đoạn cao trào mang tính chiến lược, như một biểu tượng cho trí tuệ và sự điềm tĩnh.
• Kabaddi đã trở thành đề tài chính trong nhiều bộ phim thể thao tại Ấn Độ như Kabaddi (Nepal), Thalapathi (Tamil Nadu) hay loạt phim Panga và Badlapur Boys, góp phần đưa trò chơi từ sân làng lên màn ảnh rộng và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.
• Sumo – biểu tượng quốc hồn quốc túy của Nhật Bản – từng xuất hiện trong nhiều tranh khắc gỗ Ukiyo-e cổ điển, như tác phẩm của họa sĩ Katsushika Hokusai, và cả trong phim hiện đại như Sumo Do, Sumo Don’t hay các bộ phim Hollywood như Austin Powers in Goldmember. Hình ảnh đô vật Sumo còn xuất hiện trong game, đồ chơi và các chương trình truyền hình quốc tế.
• Highland Games, với các màn thi ném thân cây và mặc váy kilt, đã trở thành biểu tượng đặc trưng của Scotland và được tái hiện sinh động trong bộ phim hoạt hình nổi tiếng Brave của Pixar. Nhờ đó, khán giả toàn cầu – đặc biệt là trẻ em – biết đến một trò chơi truyền thống độc đáo mà không cần đến tận Scotland.
Không dừng lại ở đó, một số trò chơi dân gian còn xuất hiện trên tiền tệ, tem thư, sách giáo khoa và được giảng dạy trong các trường học, lễ hội văn hóa toàn cầu. Từ bàn cờ Go in trên tiền xu Nhật Bản đến hình ảnh đấu vật Ssireum trong các poster quảng bá du lịch Hàn Quốc – tất cả cho thấy rằng trò chơi dân gian thế giới không chỉ sống trong cộng đồng, mà còn hiện diện mạnh mẽ trong trí tưởng tượng và ký ức tập thể của nhân loại.
VI. Việt Nam và bài học từ các trò chơi dân gian thế giới
Bài học cho Việt Nam: Đưa trò chơi dân gian ra thế giới
Từ những mô hình thành công trên thế giới, có thể thấy rằng trò chơi dân gian không chỉ là di sản văn hóa mà còn là “chất liệu vàng” để sáng tạo ra các sản phẩm văn hóa – giáo dục – du lịch mang tính thời đại. Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi và ứng dụng linh hoạt để đưa trò chơi truyền thống bước ra thế giới bằng các hướng đi sau:
• Số hóa luật chơi, nội dung đa phương tiện: Tạo ra các video hướng dẫn sinh động, infographics, hoặc tài liệu tương tác số (PDF, clip animation) giúp người trẻ dễ tiếp cận. Những nội dung này có thể lan tỏa mạnh mẽ qua YouTube, TikTok hay các nền tảng học liệu.
• Đưa vào trường học và lễ hội: Trò chơi dân gian nên được lồng ghép vào chương trình giáo dục văn hóa – kỹ năng sống, hoặc được tổ chức trong các dịp lễ hội truyền thống như Tết, Trung thu, Ngày hội Văn hóa Dân gian… để học sinh vừa học vừa chơi.
• Tổ chức giải đấu và sân chơi sáng tạo: Các hội thi cấp trường, địa phương hay toàn quốc có thể được tổ chức dưới dạng thi đấu đồng đội, sáng tạo biến tấu luật chơi, hoặc tổ chức giao lưu giữa các vùng miền – tạo nên làn gió mới cho trò chơi tưởng chừng như chỉ dành cho thế hệ trước.
• Kết hợp du lịch trải nghiệm: Các tour làng nghề, tour văn hóa hoặc khu du lịch sinh thái có thể tích hợp trò chơi dân gian như một phần hoạt động trải nghiệm, vừa thu hút du khách, vừa “kể chuyện văn hóa” một cách sống động.
• Xây dựng phim và chương trình truyền hình: Một số trò chơi dân gian hoàn toàn có thể trở thành chất liệu để phát triển phim ảnh – từ phim thiếu nhi, hoạt hình cho đến phim cổ trang. Hình ảnh như “trận kéo co xuyên làng” hay “đêm trăng chơi bịt mắt bắt dê” không chỉ gợi cảm xúc hoài niệm mà còn dễ dàng chạm đến trái tim người xem toàn cầu. Việc tạo ra những bộ phim xoay quanh 1 trò chơi cụ thể cũng là cách đưa hình ảnh văn hóa Việt ra thế giới – tương tự như cách Pixar đã làm với Brave và Highland Games của Scotland.
Nếu được quan tâm và đầu tư bài bản, trò chơi dân gian Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành “đại sứ mềm” của văn hóa Việt – được bạn bè quốc tế đón nhận và yêu mến, như cách Capoeira đã trở thành biểu tượng Brazil, hay Sumo là niềm tự hào quốc gia Nhật Bản.
VII. Kết luận
Trong một thế giới ngày càng số hóa, các trò chơi dân gian thế giới không chỉ là ký ức đẹp đẽ, mà còn là những sợi chỉ văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại. Việc bảo tồn và lan tỏa những trò chơi này không chỉ giữ lại bản sắc từng dân tộc, mà còn mở ra những cầu nối hiểu biết giữa các quốc gia, thế hệ.
Nếu bạn từng chơi Kendama, ngưỡng mộ Kabaddi hay say mê Cờ Vây – thì bạn đã phần nào cảm nhận được sức sống mãnh liệt của những di sản tinh thần vượt thời gian. Và biết đâu, trò chơi nhỏ bé ấy lại là chiếc chìa khóa mở ra niềm cảm hứng lớn lao cho hôm nay và mai sau.
Khám phá thêm những bài viết thú vị khác: