Chắc nhiều bạn đã từng nghe đến Mạt chược và cũng tò mò không biết Cách chơi Mạt chược ra sao mà người Trung Quốc hay Hồng Kông mê đến vậy. Tôi cũng giống các bạn—tò mò, muốn tìm hiểu và trải nghiệm thử xem trò này cuốn ở điểm nào.
Lúc đầu, tôi cũng nghĩ đơn giản nên đọc qua các loại quân và cách kết hợp để Ù rồi cứ vào chơi đại vừa chơi vừa học. Nhưng rồi gặp cảnh “rõ ràng là Ù mà không được Ù”, tôi mới tìm hiểu lại Luật chơi Mạt chược và càng đọc về Luật lại càng thấy hay.
Nhờ công nghệ bây giờ, việc tìm thông tin cũng không quá khó. Nhưng để tìm được 1 bài đầy đủ về Luật chơi Mạt chược thì không có hơn nữa không có cộng đồng chơi trực tiếp nên lúc đầu tôi khá loay hoay. Sau khi tìm hiểu và biên tập, tổng hợp thành bài viết “Luật chơi Mạt chược chi tiết” tôi hơi “choáng”, vì lượng thông tin lớn, luật thì chặt chẽ và dài tới… 19 trang. Bài viết này sinh ra để giúp bạn bỏ qua những chi tiết phức tạp đó.
Nếu nói về Luật của Mạt chược thì nó vừa chặt chẽ, phức tạp, dài, khó nhớ hết ngay được nhưng nếu như có người hướng dẫn hoặc đọc hướng dẫn thì chỉ cần 1 buổi là biết chơi. Còn để chơi hay, nhớ nhiều thế Ù, tối ưu chiến thuật thì tất nhiên cần thêm thời gian.
Trong bài này, tôi sẽ cầm tay chỉ việc hướng dẫn bạn Cách chơi Mạt chược Cơ bản theo luật Nhật Bản—vốn là luật chặt chẽ và phổ biến nhất, tập trung vào những điều cốt lõi nhất để bạn có thể chơi được ngay trong một buổi.
I. Cách chơi Mạt chược cơ bản
1. Chọn phiên bản online để học và chơi
Khác với những trò phổ biến ở Việt Nam như Cờ Tướng, Cờ Vua, bài Tiến lên, bài Uno, Đấu Địa chủ, Ô ăn quan… Mạt chược khó tìm người chơi thực tế nếu bạn là người mới. Vì vậy học bằng phiên bản online là tiện nhất.
Ưu điểm của bản online:
• Quân bài được chú thích chữ cái và số Ả Rập, dễ nhớ hơn so với chữ Hán.
• Game hỗ trợ rất nhiều:
Nhắc ăn quân, gợi ý quân đánh, hiển thị số quân còn lại, chia bài, tính điểm …
• Luôn có sẵn đối thủ — máy tính.
• Không phải tốn thời gian chờ đối thủ suy nghĩ và đánh.
Tôi chơi trên trang mahjongo.com. Không cần tạo tài khoản, chỉ chọn luật Nhật, Trung, Đài, Hong Kong rồi vào chơi.
2. Làm quen với bộ quân bài
2. Làm quen với bộ quân bàiBộ bài Mạt chược gồm 136 quân, chia thành 3 nhóm:
a. Quân Số – 108 quân
Gồm 3 chất: Vạn – Văn – Sách: Quân Vạn có in hình chữ Hán, quân Văn có in hình các ô tròn, quân Sách in hình giống các khúc tre.
Mỗi chất có số từ 1 đến 9 → tổng 27 loại quân
Mỗi loại có 4 quân → 108 quân
b. Quân Gió – 16 quân
Đông – Nam – Tây – Bắc
Viết tắt: E – S – W – N
Mỗi loại có 4 quân → 16 quân
c. Quân Rồng – 12 quân
Đỏ, Xanh, Trắng
Viết tắt: R – G – Wh
Mỗi loại 4 quân → 12 quân
Tổng cộng: 136 quân.
Đặc biệt:
Trong bộ Mạt chược 3 loại quân là 5 Vạn – 5 Sách – 5 Văn, mỗi loại có 1 quân màu đỏ (để thêm điểm thưởng) và 3 quân màu đen. Quân 1 Sách thường vẽ hình con chim Công hoặc chim Sẻ.
3. Mục tiêu: Ù
a. Thế Ù cơ bản: 4 bộ + 1 đôi
Một bài Ù gồm 14 quân (tự bốc hoặc ăn của người khác), tổ hợp thành:
• 4 bộ
o Phỗng (3 quân giống nhau, ví dụ: 3 sách – 3 sách – 3 sách)
o Sảnh (3 quân liên tiếp cùng chất, ví dụ 3 sách – 4 sách – 5 sách). Lưu ý: chỉ có quân số mới tạo thành sảnh, không có sảnh rồng hay sảnh gió. Không thể tạo sảnh kiểu 9 sách – 1 sách – 2 sách tức là sảnh đầu tiên là 1-2-3 và sảnh cuối cùng là 7-8-9.
o Khan (4 quân giống nhau). Đặc biệt của Khan là bạn sẽ bốc thêm 1 quân.
• 1 đôi (2 quân giống nhau)
b. Hai thế Ù đặc biệt
1. 7 đôi
2. Thập Tam Yêu Cửu — thế Ù cực hiếm, giá trị tối đa (13 quân đặc biệt + 1 quân đợi). Thế Ù này có khi chơi cả đời cũng không gặp nên mới học có thể không cần để ý. Bạn muốn xem thế Ù này thì có thể đọc ở bài “Luật chơi Mạt chược chi tiết” của tôi.
Người mới thì chỉ cần tập trung vào thế Ù 4 bộ + 1 đôi và thế Ù 7 đôi là đủ.
4. Điều kiện để Ù – Yaku
Nhiều người mới (tôi từng bị) tưởng xếp đủ 4 bộ + 1 đôi là Ù, nhưng không phải. Trong Mạt chược bạn phải có ít nhất 1 Yaku.
Yaku là điều kiện Ù, đồng thời là cách tính điểm. Có khoảng 30 Yaku, nhưng người mới chỉ cần nhớ 5 Yaku cơ bản dưới đây:
4.1. Yakuhai – Phỗng giá trị
Phỗng của:
• Rồng
• Gió Vòng
• Gió Vị
Trong Mạt chược trước mỗi ván đều bốc gió của ván đó gọi là gió Vòng. Gió vòng là chung cho cả 4 người chơi. Trong chơi online thì máy mặc định luôn gió vòng là Đông (E).
Trước mỗi ván Mạt chược thì 4 người chơi cũng sẽ bốc hướng cho mình. Người hướng Đông là nhà cái và là người đánh đầu tiên. Gió Vị chính là gió theo vị trí của từng người. Ví dụ bạn ngồi Tây thì gió vị của bạn là Tây.
Đầu ván nếu có đôi rồng hoặc đôi gió vòng/vị thì nên giữ lại.
4.2. Tanyao – Đoạn Yêu Cửu
Bài gồm toàn quân 2–8.
Không được có 1, 9, gió, rồng.
4.3. Riichi – Lập trực
Yêu cầu:
• Bài kín (Bài kín là từ đầu ván đến lúc này bạn chưa ăn bất kì 1 quân nào của người khác đánh ra. Ngược lại khi đã ăn quân thì bài trở thành mở. Trường hợp bài đang kín và bạn ăn 1 quân để Ù luôn thì vẫn là bài kín).
• Bạn đang đợi Ù (Tenpai).
Khi bạn đủ 2 yếu tố trên bạn có quyền hô Riichi và:
• 1 quân đánh ra sẽ được xếp ngang (bình thường là xếp dọc, bạn xếp ngang 1 quân để tất cả mọi người biết và nhớ bạn đang Riichi).
• Bạn không được thay đổi bài từ thời điểm đó. Nghĩa là với quân bạn bốc lên sẽ chỉ có 2 tình huống hoặc bạn Ù hoặc bạn bắt buộc đánh luôn quân đó nếu chưa Ù. Ví dụ bạn có đôi 5 văn và bạn đang đợi 5 văn để Ù bây giờ bạn bốc lên 6 văn. Bạn bắt buộc phải đánh 6 văn cho dù bạn muốn đánh 5 văn đi để giữ lại 5 văn, 6 văn.
Có trường hợp bạn đã đủ 2 yếu tố trên nhưng bạn không muốn Riichi, bạn có quyền không hô Riichi và đương nhiên sẽ chủ động chọn quân để đánh không bị ép buộc bở Riichi. Nhưng nếu bạn Ù (có thể do tự bốc hoặc ăn) thì bạn không được tính điểm Riichi.
4.4. Menzen Tsumo – Bốc Ù
Yêu cầu:
• Bài kín
• Tự bốc Ù
Ví dụ bạn gặp trường hợp bài kín và bây giờ đang đợi Ù. Bạn hô Riichi như mục 3 và sau đó bạn Ù do bạn tự bốc. Ván này bạn sẽ được tính điểm cả 2 Yaku (Riichi và Menzen Tsumo). Ngược lại bạn thấy quân bạn Ù chỉ còn đúng 1 lá cuối cùng (đã đánh ra 3 lá) bạn không hô Riichi để bốc quân khác lên thay đổi thế đợi Ù. Bây giờ lại có người đánh ra đúng quân bạn đợi. Bạn sẽ không được Yaku nào trong cả Riichi và Menzen Tsumo do đó bạn không thể Ù (tôi nhấn mạnh thêm đoạn này trừ trường hợp trên bài bạn lại đủ điều kiện Yaku khác như Phỗng Rồng thì bạn vẫn có thể Ù).
4.5. Iipeikou – Nhất Bôi Khẩu
Yêu cầu:
• Bài kín
• 2 sảnh giống hệt nhau
Khi tập chơi tôi khuyên bạn chỉ cần nhớ 5 Yaku trên. Bạn mạnh dạn chơi chủ yếu là để làm quen dần. Theo thời gian bạn sẽ học và nhớ những Yaku khác phức tạp hơn, hiếm gặp hơn và cao điểm hơn.
5. Lượt đánh & thứ tự ưu tiên
• Đánh theo ngược chiều kim đồng hồ.
• Người gió Đông đánh đầu tiên. Khi có người ăn Phỗng, Khan thì lượt đánh lại bắt đầu từ người vừa ăn.
Thứ tự ưu tiên hành động khi có quân đánh ra:
Ù → Khan → Phỗng → Sảnh
Các lưu ý:
• Trường hợp với 1 quân đánh ra mà người chơi này có thể ăn để tạo Sảnh, người khác có ăn thể tạo Phỗng, người khác nữa có thể ăn để Ù thì ưu tiên cao nhất là Ù. Trường hợp nhiều người cùng có thể Ù thì người chơi gần với người đánh nhất theo chiều ngược kim đồng hồ được ưu tiên. Phiên bản online tính nhiều người cùng Ù.
• Ù, Khan, Phỗng: Có thể ăn từ bất kỳ ai đánh ra.
• Sảnh: Chỉ ăn được từ người ngay trước bạn đánh ra.
• Đôi: Có thể ăn từ bất kì ai đánh ra với điều kiện đó là nước Ù.
II. Bắt đầu chơi Mạt chược
1. Chia bài
• Mỗi người 13 quân, riêng người Đông 14 quân
→ tổng 53 quân
• Tường chết: 14 quân
• Tường thành để bốc: 69 quân
Điểm quan trọng:
Tường chết sẽ không được bốc, nghĩa là quân bạn đang đợi có thể… nằm trong đó và bạn sẽ không bao giờ gặp được. Tường chết sẽ có quân ngửa, quân sấp để tính điểm cộng Dora/Ura tương ứng. Ví dụ quân ngửa là 4 vạn thì quân được tính điểm cộng là 5 vạn – quân liên tiếp sau 4 vạn (nếu Ù trên tay có 1 quân 5 vạn sẽ được cộng thêm 1 han). Quân sấp để tính điểm cộng khi Ù theo Riichi (nếu Ù Riichi sẽ mở quân sấp lên ví dụ nó là quân 3 sách thì quân được cộng điểm là 4 sách…).
2. Định hướng Yaku ngay từ đầu
Sau khi chia bài:
• Nếu có đôi rồng, đôi gió vòng/vị → ưu tiên Yakuhai. Yaku này rất dễ ăn vì người chơi thường ít khi giữ lại nếu lẻ.
• Nếu bài ít 1 và 9 → hướng Tanyao.
• Nếu bài đẹp, có nhiều bộ → hướng Riichi, Tsumo.
• Nếu bài lẻ, xấu → hướng bài kín cho đến khi có định hướng Yaku, hoặc ít nhất cũng cố gắng đánh để hạn chế người khác Ù.
• Đầu ván hạn chế ăn vội, để giữ bài kín. Bài kín sẽ có nhiều thuận lợi, dễ dàng xoay chuyển tình huống. Ngược lại nếu vội ăn 1 quân sau này rất khó chọn Yaku để đợi Ù.
• Trường hợp ban đầu bạn có đôi rồng hoặc đôi gió vòng/vị và người khác đánh quân đó các vòng đầu thì có thể nên ăn. Trừ khi bạn có suy tính khác như nhắm đến Yaku lớn hơn hoặc kế hoạch gì cụ thể khác.
3. Bốc và đánh
Nếu quân ban ăn để Ù, Khan, Phỗng thì bạn có thể ăn từ bất kì ai đánh ra và nếu không ăn thì đợi theo lượt. Khi đến lượt bạn bốc 1 quân mới từ tường thành và sau đó đánh 1 quân bất kì. Nếu ai đó ăn Phỗng/Khan → vòng đánh lại tiếp tục từ người đó.
4. Tính điểm
Nếu Ù:
Ngoài điểm theo Yaku còn có điểm thưởng gồm:
• Điểm 5 đỏ: quân 5 sách – 5 văn – 5 vạn mỗi loại đều có 1 quân được tô màu đỏ. Khi Ù trên tay có quân này sẽ được tính thêm 1 han.
• Ura/Dora từ Tường chết như đã nói trên phần “II mục 1. Chia bài”.
Trả điểm:
• Ù tự bốc → 3 người trả điểm.
• Ăn Ù → người đánh quân đó trả điểm.
• Online: nếu 1 quân mà nhiều người cùng Ù → người đánh trả hết.
Nếu Hòa (bốc hết quân ở Tường thành mà không ai Ù):
• So sánh ai đang Tenpai (Đợi Ù)
→ người Đợi Ù nhận điểm từ người chưa Đợi Ù. Tổng điểm 1 ván là 3000 điểm. Ví dụ: 1 người Đợi Ù và 3 người chưa đợi Ù thì mỗi người phải trả 1000 điểm. Trường hợp cả 4 người đều giống nhau (cùng đợi Ù hoặc cùng chưa đợi Ù) thì không ai mất hay được điểm.
5. Ví dụ một ván tôi đã chơi
Tôi lấy ví dụ 1 ván Mạt chược tôi chơi:
Ván này tôi ngồi gió N (Bắc). Sau khi chia bài và bốc quân 14 tôi được 2 bộ là 123 vạn và 678 sách, 1 rồng xanh, 1 rồng trắng, 2 gió khác nhau và cũng không phải gió vòng hay gió vị, còn lại toàn quân lẻ. Bạn nhìn trên hình ở góc trên bên trái có lật quân 4 vạn nghĩa là ván này nếu ai Ù và có cây 5 vạn thì sẽ được thêm điểm cộng. Bài của tôi không có cây điểm cộng (nói chung là bài xấu). Bài này tôi xác định thứ nhất phải kiên nhẫn chờ may rủi bốc bài, thứ 2 là không ăn vội để tạo bài kín, thứ 3 là bài chỉ có 2 quân 1 và 2 quân rồng thì có thể xem đợi Yaku Đoạn yêu cửu, thứ 4 là 2 quân gió đều không phải vòng hay vị thì nên đẩy sớm.
Tôi đẩy quân 1 văn, gió S, gió W đi. Hiện bài trên tay đổi cũng đã sáng hơn 1 chút. Tôi mới bốc thêm được 4 vạn lúc này tôi có 1234 vạn, tôi đẩy 1 vạn đi để lại 234 vạn (tôi định hướng sẽ đợi Yaku Đoạn yêu cửu – bỏ 1, 9, gió, rồng).
Tôi bốc thêm được 1 rồng xanh tạo thành 1 đôi rồng xanh đây là cơ hội cho tôi có thể Phỗng Rồng xanh tạo Yaku Phỗng giá trị, nhưng cũng hơi lo vì trên bài đã có 1 Rồng xanh đánh ra trước đó do vậy chỉ còn lại 1 quân duy nhất.
Rất may mắn người sau tôi vừa đánh ra con rồng xanh cuối cùng (trước đó người này đã đánh 1 con). Trường hợp này tôi lựa chọn 1 trong 2 Yaku là Phỗng rồng xanh hoặc Đoạn yêu cửu.
Rõ ràng Phỗng rồng xanh của tôi sáng cửa hơn vì tôi đã đủ Yaku hơn nữa lúc này đã có 3 bộ, 1 đôi và 4 văn, 6 văn (đợi 5 văn là Ù).
Nếu lựa chọn Yaku Đoạn yêu cửu tôi có lợi thế vẫn giữ nguyên trạng thái Kín (bài kín thì sau này vẫn có thể có các Yaku khác), tôi đang có 2 bộ, 2 đôi, 4 văn – 6 văn – 4 sách. Hơn nữa nếu đợi Đoạn yêu cửu thì sẽ đánh đi 2 rồng xanh (Yaku này phải không có rồng). Trên bàn đã đánh 2 rồng xanh như vậy 2 lá rồng xanh còn lại của tôi không ai có thể ăn.
Với 2 lựa chọn trên thì: ăn Phỗng rồng xanh thì trở thành trạng thái Đợi Ù và cơ hội sẽ rất cao, ngược lại không ăn Phỗng rồng mà dùng 2 quân rồng để đánh ra sẽ rất chắc chắn. Đúng là lựa chọn giữa Công và Thủ. Tôi đánh giá ván này chưa có đối thủ nào có dấu hiệu Ù hoặc Ù to do vậy cũng không nên quá cầu toàn. Tôi quyết định chọn ăn Rồng xanh và đợi Ù. Tôi đợi Ù từ khi Tường thành đang còn 31 quân và đến cuối ván vẫn không gặp 5 văn.
Sau khi hết ván và ngửa bài tôi mới biết 1 người cầm 5 văn tạo sảnh 567 văn, người khác có đôi 5 văn. Lá 5 văn cuối cùng không tìm thấy như vậy nó sẽ nằm trong Tường chết. Kết thúc ván Mạt chược tôi cùng 1 người khác Đợi Ù và 2 người còn lại Chưa Đợi Ù. Mỗi người Đợi Ù được nhận 150 điểm từ 2 người còn lại.
III. Kết luận
Cách chơi Mạt chược thực ra không khó nếu ngay từ đầu bạn có người chỉ cho đúng trọng tâm. Khi đã nắm được cơ bản, bạn có thể từ từ học thêm các Yaku khó hơn và những tình huống đặc trưng trong từng ván.
Với những chia sẻ trên, tôi tin bạn có thể bắt đầu chơi online ngay, hiểu luật và chơi được chỉ trong 1 buổi.
Cuối cùng, xin lưu ý:
Mạt chược là trò chơi trí tuệ. Việc sử dụng trò chơi này để ăn thua bằng tiền hoặc hiện vật tại Việt Nam là vi phạm pháp luật.
Câu hỏi thường gặp!
1. Người mới học Mạt chược nên bắt đầu từ đâu?
Để học Mạt chược nhanh nhất, bạn nên bắt đầu bằng cách làm quen với bộ quân bài và những Yaku cơ bản. Sau đó, hãy thử chơi các phiên bản Mạt chược online vì chúng có luật tự động, giúp bạn dễ hiểu cách xếp bài và cách Ù. Khi đã quen cách ăn – bốc – xếp bài, bạn sẽ nắm được nền tảng để chuyển sang các Yaku khó và phức tạp cũng như chơi bộ bài thật.
2. Mạt chược có khó không và mất bao lâu để chơi được?
Mạt chược không quá khó để bắt đầu. Chỉ cần 1–2 giờ là bạn có thể hiểu cách vận hành cơ bản và biết cách Ù. Tuy nhiên, để chơi hay, phán đoán tốt và kiểm soát được xác suất Ù đẹp, bạn sẽ cần thêm thời gian để luyện tập và ghi nhớ các Yaku quan trọng.
3. Vì sao tôi xếp đủ 4 bộ + 1 đôi mà vẫn không được Ù?
Trong Mạt chược, chỉ đủ 4 bộ và 1 đôi là chưa đủ điều kiện Ù. Bạn phải có ít nhất một Yaku (trong luật Nhật là bắt buộc) thì mới được công nhận là Ù. Nhiều người mới thường quên điều này và nghĩ rằng chỉ cần hoàn thiện cấu trúc bài là thắng, nhưng thực tế bạn vẫn phải đạt một Yaku cụ thể như Tanyao, Yakuhai, Menzen Tsumo, Riichi…
4. Mới chơi thì nên ưu tiên Yaku nào để Ù dễ nhất?
Người mới nên ưu tiên các Yaku dễ đạt như:
- Tanyao (Đoạn Yêu Cửu) – không có quân 1, 9 và chữ
- Yakuhai (Phỗng giá trị) – ăn các bộ Rồng hoặc gió vòng/vị
- Menzen Tsumo – bài kín và tự bốc Ù
- Riichi – bài kín và chờ Ù, tuyên bố Riichi
Các Yaku này đơn giản, xác suất xuất hiện cao và không đòi hỏi kỹ thuật phức tạp.
5. Nên chọn chơi Mạt chược online hay dùng bộ bài thật để học?
Nếu bạn là người mới hoàn toàn, chơi online sẽ thuận tiện hơn vì luật được xử lý tự động và hệ thống thông báo khi bạn có thể ăn hoặc Ù. Khi đã quen lối chơi, bạn có thể dùng bộ bài thật để rèn luyện khả năng quan sát, ghi nhớ và tính toán — điều mà chơi online không thể thay thế hoàn toàn.
