Nhiều trò chơi như Rồng rắn lên mây, Kéo co, Cướp cờ, Nhảy bao bố… có thể phù hợp với nhiều lứa tuổi, thì “Nu na nu nống” lại có một vị thế đặc biệt: nó phù hợp và gần như được “đo ni đóng giày” cho các bé ở độ tuổi từ 4 đến 8. Đây là giai đoạn vàng mà khả năng cảm nhận nhịp điệu, tương tác xã hội và ghi nhớ ngôn ngữ của trẻ phát triển mạnh mẽ nhất.
Thoạt nhìn, “Nu na nu nống” có vẻ rất đơn giản, chỉ là việc đọc đồng dao kết hợp với thao tác vỗ và rụt chân. Tuy nhiên, chính sự đơn giản ấy lại là yếu tố mang đến niềm vui lớn cho trẻ nhỏ, đồng thời tạo ra một môi trường học tập tự nhiên và hiệu quả. Dưới góc nhìn khoa học, trò chơi này không chỉ là giải trí mà còn là công cụ giáo dục tuyệt vời: nó kích thích sự phối hợp thần kinh – cơ bắp, tăng cường khả năng tập trung, phát triển nhịp điệu ngôn ngữ và củng cố kỹ năng làm việc nhóm.
Vậy, cụ thể trò chơi “Nu na nu nống” đã được thiết kế tinh tế như thế nào để mang lại nhiều giá trị đến vậy? Và làm thế nào để chúng ta có thể bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa sâu sắc ẩn chứa trong những câu đồng dao mộc mạc này? Mời quý độc giả cùng khám phá.
I. Chi tiết về trò chơi Nu na nu nống
1. “Nu na nu nống” là gì? Nguồn gốc ra đời
1.1. Khái quát định nghĩa
“Nu na nu nống” là một trong những trò chơi dân gian tiêu biểu của trẻ em Việt Nam, đặc biệt phổ biến ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ. Trò chơi này mang tính vừa vận động vừa văn học nghệ thuật, khi người chơi kết hợp nhuần nhuyễn giữa thao tác tay, chân và việc đọc đồng dao theo nhịp điệu.
1.2. Nguồn gốc và bối cảnh
Nguồn gốc chính xác của “Nu na nu nống” đã bị thất truyền theo thời gian, nhưng nó được khẳng định là một trò chơi lâu đời, xuất hiện cùng với sự phát triển của các làng xã truyền thống Việt Nam.
• Bối cảnh: Trò chơi thường diễn ra giữa các em nhỏ trong cụm dân cư, làng xóm: dưới gốc cây, trên sân đình, hiên nhà hoặc bất kỳ khoảng đất trống nào. Điều kiện chơi rất đơn giản, không cần dụng cụ cầu kỳ, chỉ cần ít nhất hai người chơi và một mặt phẳng để ngồi.
• Ý nghĩa tên gọi: Cụm từ “Nu na nu nống” không mang ý nghĩa từ vựng cụ thể mà chủ yếu là âm thanh tạo nhịp điệu giúp trẻ dễ dàng bắt nhịp và tạo sự hứng thú.
2. Hướng dẫn chi tiết cách chơi
2.1. Chuẩn bị (người chơi và địa điểm)
• Số lượng người chơi: Tối thiểu 2 người, nhưng phổ biến và vui nhất là từ 3 đến 5 người.
• Địa điểm: Bất kỳ mặt phẳng sạch sẽ nào (sân nhà, sàn lớp, bãi cỏ…).
• Tư thế: Tất cả người chơi ngồi xúm lại thành vòng tròn hoặc nửa vòng tròn, duỗi thẳng hai chân về phía trước sao cho các bàn chân xếp gần nhau.
2.2. Quy tắc tiến hành
• Chọn cái (người điều khiển): Một người được chọn làm cái (hoặc tất cả cùng thực hiện, nhưng thường có một người làm cái để giữ nhịp).
• Thực hiện nhịp điệu: Người cái (hoặc tất cả) bắt đầu đọc to và rõ ràng bài đồng dao.
• Vỗ và chạm: Cùng lúc đọc, người cái dùng tay vỗ nhẹ lần lượt vào từng bàn chân (hoặc đầu gối) theo nhịp của từng từ trong bài đồng dao.
o Mỗi từ tương ứng với một lần chạm vào một chân, lần lượt từ trái sang phải rồi quay lại.
o Ví dụ: “Nu” chạm chân 1, “na” chạm chân 2, “nu” chạm chân 3, “nống” chạm chân 4…
2.3. Bài đồng dao “Nu na nu nống”
Bài đồng dao là linh hồn của trò chơi, với ngôn từ giản dị, vần điệu rõ ràng, dễ dàng giúp trẻ nhỏ ghi nhớ và cảm thụ nhịp điệu:
Nu na nu nống,
Đánh trống phất cờ,
Mở cuộc thi đua,
Chân ai sạch sẽ,
Gót đỏ hồng hào,
Không bẩn tí nào,
Được vào đánh trống.
2.4. Quy tắc loại và thắng cuộc
• Quy tắc loại: Khi bài đồng dao kết thúc, từ cuối cùng (“trống”) rơi vào chân nào thì chân đó sẽ được co (rụt) lại. Chân đã rụt sẽ không được tính vào vòng chơi tiếp theo.
• Thắng cuộc: Trò chơi cứ thế tiếp diễn cho đến khi:
o Thỏa thuận 1: Người chơi nào co đủ cả hai chân đầu tiên là người thắng cuộc.
o Thỏa thuận 2: Người chơi nào còn sót lại một chân hoặc cả hai chân cuối cùng là người thua cuộc và có thể bị phạt nhẹ (ví dụ: cõng người thắng).
II. Giá trị và lợi ích
Tuy đơn giản về cách chơi, nhưng “Nu na nu nống” lại là một trò chơi đa năng, mang đến những lợi ích toàn diện và sâu sắc, đặc biệt cho sự phát triển của trẻ em từ 4 đến 8 tuổi:
1. Phát triển thể chất và khả năng vận động
Trò chơi đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa tay, mắt, cổ, lưng, hông, chân… giúp rèn luyện khả năng điều khiển cơ thể của trẻ.
• Rèn luyện sự nhanh nhẹn và linh hoạt: Trẻ phải tập trung để theo dõi nhịp điệu và nhanh chóng co chân khi từ cuối cùng rơi vào mình. Sự phản xạ nhanh chóng này giúp kích thích hệ thần kinh và cơ bắp.
• Phối hợp tay – chân – mắt: Đòi hỏi trẻ kết hợp hành động vỗ tay theo nhịp, nghe lời đồng dao và quan sát chân mình cũng như chân bạn, từ đó tăng cường khả năng phối hợp giữa các giác quan và bộ phận cơ thể.
2. Phát triển ngôn ngữ và nhận thức
Bài đồng dao chính là công cụ giáo dục ngôn ngữ đầu tiên và hiệu quả nhất mà trò chơi mang lại.
• Làm quen với nhịp điệu và gieo vần: Các câu đồng dao có cấu trúc vần điệu rõ ràng, giúp trẻ tiếp xúc với ngôn ngữ thơ ca, xây dựng nền tảng cho việc học văn học và âm nhạc sau này.
• Tăng khả năng ghi nhớ và vốn từ: Trẻ phải ghi nhớ trọn vẹn lời đồng dao để tham gia chơi. Việc lặp đi lặp lại lời ca giúp củng cố trí nhớ thính giác và vốn từ một cách tự nhiên.
• Phát triển khả năng đếm và luân phiên: Hành động vỗ vào từng chân theo từng từ giúp trẻ luyện kỹ năng đếm số thứ tự và hiểu khái niệm luân phiên.
• Giáo dục vệ sinh cá nhân: Câu “Chân ai sạch sẽ, gót đỏ hồng hào, không bẩn tí nào” khéo léo truyền bài học giữ gìn vệ sinh cơ thể, khuyến khích trẻ sống sạch sẽ, gọn gàng.
3. Giá trị xã hội và tinh thần tập thể
“Nu na nu nống” là trò chơi mang tính cộng đồng cao, là bài học đầu tiên về cách hòa nhập và tương tác xã hội.
• Gắn kết tình bạn và tinh thần tập thể: Các bé phải ngồi sát nhau, cùng đọc và cùng chơi, tạo sự gần gũi và gắn kết.
• Rèn luyện kỷ luật và luật chơi: Trẻ học cách tôn trọng quy tắc, chấp nhận kết quả thắng thua và kiên nhẫn chờ đến lượt.
• Củng cố giao tiếp phi ngôn ngữ: Trẻ học quan sát thái độ, cử chỉ và nhịp điệu của bạn bè để hành động đồng bộ.
4. Giá trị văn hóa
Trò chơi là cách thức tự nhiên để truyền thụ và bảo tồn nét đẹp văn hóa, những làn điệu dân ca và tinh hoa ngôn ngữ của cha ông. Nó giúp trẻ ý thức về nguồn cội và bản sắc dân tộc.
III. Kết luận
1. Khẳng định vị trí đặc biệt
Qua những phân tích trên, có thể khẳng định “Nu na nu nống” không chỉ là trò chơi đơn thuần mà còn là một “di sản văn hóa” quý giá. Với luật chơi đơn giản nhưng mang tính giáo dục cao, trò chơi này giữ vị trí đặc biệt trong kho tàng dân gian Việt Nam, trở thành chiếc cầu nối xuyên suốt các thế hệ.
2. Lời kêu gọi hành động
Trong bối cảnh công nghệ phát triển như vũ bão, khi màn hình điện thoại và máy tính bảng dần chiếm lĩnh thời gian của trẻ nhỏ, chúng tôi tha thiết kêu gọi phụ huynh và thầy cô hãy dành thời gian chơi cùng các em trò “Nu na nu nống”. Hãy để tiếng cười và nhịp đồng dao mộc mạc thay thế cho những giờ lặng lẽ bên thiết bị điện tử.
3. Chia sẻ và kết nối
Tôi vẫn nhớ như in hồi còn mẫu giáo, ở xóm toàn các anh chị chơi đá bóng, mình lon ton chạy theo chỉ để được sai đi nhặt bóng. Thỉnh thoảng được chơi trốn tìm. Vui nhất là những dịp gia đình tụ họp, các bác, chú, anh chị em cùng chơi nhiều trò ở sân gần bể nước mưa. Và trong đó, tôi nhớ nhất là “Nu na nu nống” — vừa chơi, vừa học nhẩm bài đồng dao, vừa háo hức đổi chỗ để mong thắng.
Hãy cùng chúng tôi lan tỏa tình yêu với trò chơi dân gian!
Mời quý độc giả chia sẻ kỷ niệm đáng nhớ nhất của mình về trò “Nu na nu nống” ở phần bình luận bên dưới.
